Rủi ro tiềm ẩn sau các ứng dụng AI

Bên cạnh hàng loạt lợi ích to lớn thì các ứng dụng AI cũng đồng thời tạo ra không ít rủi ro. Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về những rủi ro này và khám phá các giải pháp để tận dụng tối đa tiềm năng của AI trong khi vẫn đảm bảo an toàn và quyền riêng tư cho người dùng.

Hành vi không mong muốn và mất kiểm soát

Một trong những rủi ro lớn nhất khi ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo là hành vi không mong muốn và mất kiểm soát của các hệ thống AI. Điều này có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến con người, doanh nghiệp và xã hội.

1. Hành vi bất thường và không lường trước được: Khi các ứng dụng AI trở nên phức tạp, chúng có thể thể hiện hành vi không mong muốn và khó lường trước được. Điều này có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, ví dụ như các robot công nghiệp gây ra tai nạn hoặc các chatbot phát ra những thông điệp gây tranh cãi.
2. Mất kiểm soát và tự động hóa quá mức: Việc ứng dụng AI quá mức trong các quyết định quan trọng mà không có sự giám sát và can thiệp của con người có thể dẫn đến mất kiểm soát. Điều này có thể gây ra các hậu quả nghiêm trọng, ví dụ như các hệ thống tài chính tự động giao dịch vượt quá khả năng kiểm soát.
3. Tự học và tiến hóa: Một số hệ thống AI có thể tự học và tiến hóa theo thời gian, gây nên một rủi ro cực kỳ nghiêm trọng đó là vượt khỏi tầm kiểm soát của con người.
4. Xung đột mục tiêu: Khi những mục tiêu của các ứng dụng AI không được lập trình và xác định rõ ràng, cụ thể thì có khả năng tạo nên các xung đột không mong muốn và kết quả là các quyết định gây hại cho hệ thống và người dùng.

Thiên vị và phân biệt đối xử

Thiên vị và phân biệt đối xử được xem là một trong những rủi ro nghiêm trọng từ các ứng dụng AI, tác động đáng kể đến công bằng xã hội và các quyền lợi cá nhân;

Nguyên nhân:

• Dữ liệu huấn luyện sai lệch: Những thuật toán AI học hỏi từ dữ liệu. Trường hợp dữ liệu đầu vào chứa những thiên vị và phân biệt đối xử (giới tính, tôn giáo, chủng tộc,…), AI cũng sẽ đọc, hiểu và tái tạo những thông tin sai lệch này trong suốt quá trình hoạt động.
• Thiếu đa dạng đội ngũ phát triển: Nếu đội ngũ phát triển các ứng dụng AI thiếu sự đa dạng về giới tính, chủng tộc, văn hóa…, họ có thể vô tình đưa ra những định kiến cá nhân của mình vào trong thuật toán.
• Thiếu minh bạch: Nhiều thuật toán AI hoạt động tương tự như “hộp đen”, tương đối khó hiểu và giải thích. Điều này khiến cho việc phát hiện và sửa chữa các thiên vị trở nên cực kỳ khó khăn.

Biểu hiện:

• Tuyển dụng: AI có thể loại bỏ các ứng viên tiềm năng thông qua các yếu tố không hề liên quan đến năng lực, như tên tuổi, giới tính, địa chỉ.
• Cho vay và bảo hiểm: Các ứng dụng AI có thể từ chối cho vay hoặc tăng mức phí bảo hiểm cho những người thuộc các nhóm dân tộc thiểu số, dù hồ sơ tín dụng của họ vẫn tốt.
• Xét xử: AI thậm chí có thể đưa ra những phán quyết không công bằng dựa trên những yếu tố phân biệt như chủng tộc, giới tính của bị cáo.
• Nhận dạng khuôn mặt: Các ứng dụng AI về hệ thống nhận dạng khuôn mặt đã được chứng minh là có tỷ lệ sai sót cao hơn đối với những người da màu và phụ nữ.

Hậu quả:

• Bất công và phân biệt đối xử: Sự thiên vị trong AI có thể dẫn đến tình trạng phân biệt đối xử và bất công đối với các cá nhân và nhóm người, gây ra nhiều thiệt thòi về cơ hội và quyền lợi.
• Mất niềm tin đối với công nghệ: Nếu mọi người không thực sự tin tưởng vào tính công bằng của các ứng dụng AI, họ sẽ không sử dụng hoặc chấp nhận các ứng dụng này, cản trở sự phát triển chung của công nghệ.
• Gia tăng bất ổn xã hội: Thiên vị AI có khả năng làm gia tăng sự bất bình đẳng và căng thẳng xã hội, từ đó gây ra những mâu thuẫn và xung đột.

Xâm phạm an ninh dữ liệu và quyền riêng tư

Các ứng dụng AI có thể thu thập, lưu trữ và sử dụng lượng dữ liệu cá nhân khổng lồ, dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng. Đây là rủi ro khá nghiêm trọng có thể xảy ra trong quá trình ứng dụng trí tuệ nhân tạo.

• Lạm dụng dữ liệu cá nhân: Các hệ thống AI có thể thu thập và sử dụng dữ liệu cá nhân của người dùng mà không được sự đồng ý hoặc không rõ ràng về mục đích sử dụng. Điều này vi phạm quyền riêng tư và an ninh thông tin của người dùng.
• Rò rỉ và lộ dữ liệu: Các hệ thống AI có thể trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công mạng, dẫn đến rò rỉ và lộ dữ liệu cá nhân nhạy cảm. Điều này có thể gây ra các hậu quả nghiêm trọng như trộm cắp danh tính, lừa đảo và tống tiền.
• Phân biệt đối xử dựa trên dữ liệu: Các hệ thống AI dựa trên dữ liệu huấn luyện có thể phản ánh và khuếch đại các định kiến và thiên vị của con người. Điều này có thể dẫn đến phân biệt đối xử trong các lĩnh vực như tuyển dụng, tín dụng và an ninh công cộng dựa trên thông tin cá nhân.
• Giả mạo danh tính và thông tin: Việc lợi dụng AI tạo sinh để tạo ra thông tin giả mạo, thực hiện các cuộc tấn công lừa đảo, xâm phạm quyền riêng tư, gia tăng tình trạng gian lận và tội phạm mạng.

Để giảm thiểu các rủi ro này, cần có sự quản lý, giám sát và kiểm soát chặt chẽ trong quá trình phát triển và triển khai các ứng dụng AI. Điều này bao gồm việc xây dựng các quy định, tiêu chuẩn và quy trình quản trị AI, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Lạm dụng và sử dụng sai mục đích các ứng dụng AI

Lạm dụng và sử dụng sai mục đích AI là một rủi ro nghiêm trọng, có thể gây ra những hậu quả đáng kể cho cá nhân, xã hội và thậm chí là an ninh toàn cầu.

Biểu hiện:

• Tấn công mạng: Các ứng dụng AI được sử dụng để tạo ra nhiều phần mềm độc hại tinh vi, rất khó phát hiện và có thể tự động tấn công các hệ thống máy tính.
• Gian lận và lừa đảo: Các nội dung giả mạo (deepfake), thư điện tử lừa đảo, hoặc các giao dịch gian lận có thể được thực hiện thông qua các ứng dụng AI.
• Thao túng thông tin: AI có thể được dùng để tạo ra và lan truyền tin giả, gây ảnh hưởng dư luận và làm hạn chế lòng tin vào các thông tin chính thống.
• Giám sát và xâm phạm quyền riêng tư: AI có thể sử dụng để theo dõi và thu thập thông tin cá nhân người dùng mà không hề có sự đồng ý của họ.
• Phát triển vũ khí tự động: AI có thể ứng dụng trong việc phát triển các loại vũ khí tự động, có khả năng gây ra nhiều hậu quả thảm khốc.

Hậu quả:

• Ảnh hưởng an ninh và ổn định xã hội: Lạm dụng các ứng dụng AI có thể gây ra nhiều mối đe dọa nghiêm trọng đến an ninh và ổn định xã hội, từ các cuộc tấn công mạng đến các cuộc khủng bố và chiến tranh.
• Xâm phạm riêng tư và quyền tự do cá nhân: Việc lạm dụng AI để giám sát và thu thập thông tin của cá nhân có thể xâm phạm đáng kể đến quyền riêng tư và tự do cá nhân người dùng.
• Tổn hại nền kinh tế: Lạm dụng AI trong những hoạt động gian lận và lừa đảo có thể làm  tổn hại nghiêm trọng nền kinh tế.
• Làm hạn chế lòng tin: Việc lạm dụng AI để tạo và lan truyền tin giả có thể làm xói mòn sự tin tưởng đối với các nguồn thông tin và gây sự chia rẽ xã hội.

Phụ thuộc vào công nghệ quá mức

Việc sử dụng các ứng dụng AI quá thường xuyên có thể dẫn đến tình trạng phụ thuộc quá mức. Điều này có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cá nhân, doanh nghiệp và xã hội.

1. Mất kiểm soát và tự động hóa quá mức: Việc ứng dụng AI quá mức trong các quyết định quan trọng mà không có sự giám sát và can thiệp của con người có thể dẫn đến mất kiểm soát. Điều này có thể gây ra các hậu quả nghiêm trọng, ví dụ như các hệ thống tài chính tự động giao dịch vượt quá khả năng kiểm soát.
2. Thiếu hiểu biết và kỹ năng để sử dụng AI: Nhiều doanh nghiệp và cá nhân chưa có đủ kiến thức và kỹ năng để sử dụng AI một cách hiệu quả và an toàn. Điều này có thể dẫn đến việc ứng dụng AI không phù hợp và gây ra các rủi ro không lường trước được.
3. Thay thế lao động con người: Sự phát triển của các ứng dụng AI có thể dẫn đến việc thay thế một số công việc và lĩnh vực lao động truyền thống. Điều này có thể gây ra sự bất ổn xã hội và gia tăng tỷ lệ thất nghiệp.
4. Phụ thuộc vào dữ liệu và công nghệ bên thứ ba: Nhiều ứng dụng AI phụ thuộc vào dữ liệu và công nghệ do các bên thứ ba cung cấp. Sự phụ thuộc này có thể dẫn đến các rủi ro về bảo mật, quyền riêng tư và sự ổn định của hệ thống.
5. Thiếu tính minh bạch và trách nhiệm giải trình: Việc sử dụng AI trong các quyết định quan trọng đòi hỏi tính minh bạch và trách nhiệm giải trình cao. Tuy nhiên, nhiều ứng dụng AI hiện nay vẫn còn thiếu các yếu tố này, dẫn đến các rủi ro về công bằng và đạo đức.

Để giảm thiểu tất cả các rủi ro này, Tintuccongnghe360 cho rằng, cần có sự quản lý, giám sát và kiểm soát chặt chẽ trong quá trình phát triển và triển khai các ứng dụng AI. Điều này bao gồm việc xây dựng các quy định, tiêu chuẩn và quy trình quản trị AI một cách hiệu quả.