Tìm hiểu 8 câu hỏi phổ biến về Layer 2 cho người mới

Layer trong blockchain là một khái niệm quan trọng giúp hiểu rõ cách các mạng lưới blockchain hoạt động và mở rộng. Có rất nhiều câu hỏi được đặt ra khi nhắc đến Layer, từ những vấn đề cơ bản về các lớp trong kiến trúc blockchain cho đến các giải pháp mở rộng như Layer 2. Trong bài viết này, Tin Tức Công Nghệ 360 sẽ tìm hiểu 8 câu hỏi phổ biến về Layer 2, giúp bạn có cái nhìn sâu sắc hơn về cách các lớp khác nhau hoạt động và ảnh hưởng đến hiệu suất của hệ thống blockchain.

Layer 2 là gì?

Layer 2 là tên gọi chung cho các giải pháp mở rộng được phát triển trên các blockchain Layer 1 như Ethereum, Bitcoin, BNB Chain,… Mục tiêu của Layer 2 là cải thiện khả năng mở rộng và hiệu suất giao dịch của các blockchain Layer 1, đồng thời kế thừa các đặc điểm nổi bật của Layer 1 như tính bảo mật và tính phi tập trung. Các giải pháp Layer 2 giúp giải quyết những hạn chế về khả năng xử lý giao dịch và giảm tải cho blockchain Layer 1, từ đó nâng cao hiệu suất tổng thể của hệ thống.

Mặc dù nhiều người cho rằng chỉ có Ethereum mới có các giải pháp Layer 2, nhưng thực tế Layer 2 có thể được triển khai trên bất kỳ blockchain Layer 1 nào nếu có nhu cầu đủ lớn. Các blockchain nổi bật như Bitcoin và BNB Chain cũng đã triển khai các giải pháp Layer 2 để tăng cường khả năng mở rộng và cải thiện trải nghiệm người dùng.

Tại sao Layer 2 lại cần thiết?

Trong các blockchain như Ethereum, khi số lượng giao dịch tăng mạnh, vấn đề về chi phí và tốc độ giao dịch trở nên nghiêm trọng, đặc biệt vào những giờ cao điểm. Phí gas có thể lên đến hàng trăm, thậm chí hàng chục nghìn USD cho một giao dịch, và thời gian hoàn thành một giao dịch cũng có thể kéo dài. Điều này khiến mạng lưới trở nên chậm chạp và không đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của người dùng.

Để giải quyết vấn đề này, Layer 2 giúp giảm bớt gánh nặng cho Layer 1 bằng cách đóng gói nhiều giao dịch thành một và gửi lên Layer 1 để xác thực. Điều này giúp giảm chi phí giao dịch (phí gas) và tăng tốc độ giao dịch, từ đó cải thiện trải nghiệm người dùng. Mặc dù các giao dịch được thực hiện ngoài chuỗi trên Layer 2, nhưng vì được liên kết chặt chẽ với Layer 1, các giải pháp này vẫn kế thừa các ưu điểm nổi bật của Layer 1 như tính bảo mật và sự phi tập trung, đảm bảo rằng người dùng vẫn có thể tận dụng các tính năng cơ bản của mạng blockchain gốc.

Vì sao Layer 2 không có Liquid Staking?

Liquid Staking là một dịch vụ cho phép người dùng stake token của mình và nhận lại lợi suất từ việc này. Các giao thức Liquid Staking hiện chủ yếu được áp dụng trên các blockchain Layer 1 như Ethereum, Solana, và BNB Chain. Tuy nhiên, các blockchain Layer 2 như Arbitrum và Optimism hiện không hỗ trợ Liquid Staking.

Nguyên nhân là vì các blockchain Layer 1 có hệ thống validator chuyên xác thực giao dịch. Người dùng sẽ phải trả phí giao dịch (phí gas) cho các validator này, và các validator sẽ chia sẻ một phần phí với người dùng stake token. Tuy nhiên, các blockchain Layer 2 hiện tại như Arbitrum và Optimism không có hệ thống validator, chúng chủ yếu thực hiện các giao dịch mà không tham gia vào việc xác thực giao dịch. Vì vậy, các dự án Liquid Staking chưa được triển khai trên các Layer 2.

Vì sao Ethereum lại hỗ trợ các dự án Layer 2?

Các dự án Layer 2 như Arbitrum và Optimism tận dụng tính bảo mật và an toàn của Ethereum trong khi cung cấp chi phí giao dịch thấp hơn và tốc độ giao dịch nhanh hơn. Nếu Ethereum không hỗ trợ các giải pháp Layer 2, chi phí giao dịch trên Ethereum sẽ rất cao và thời gian xác nhận giao dịch sẽ kéo dài, khiến người dùng chuyển sang các blockchain khác có chi phí và tốc độ giao dịch tốt hơn như Solana và Aptos. Điều này sẽ làm giảm sự hấp dẫn của Ethereum và khiến nó mất khách hàng.

Hỗ trợ Layer 2 giúp Ethereum giữ chân người dùng, đặc biệt trong khi Ethereum đang tiến hành các nâng cấp lớn như The Surge, The Scourge, The Verge, và The Purge để cải thiện hiệu suất, giảm phí gas và tốc độ giao dịch. Mặc dù vậy, theo Vitalik Buterin, sáng lập viên của Ethereum, sẽ mất ít nhất 10 đến 20 năm để Ethereum giải quyết hoàn toàn các vấn đề hiện tại, do đó trong vòng 5-10 năm tới, Ethereum vẫn cần dựa vào các giải pháp Layer 2 để duy trì sự phát triển và giữ chân người dùng.

Layer 2 có phát triển thành Layer 1 không?

Theo ông Lê Thanh, nhà sáng lập Ninety Eight, trong tương lai, các giải pháp Layer 2 có thể phát triển thành Layer 1. Hiện nay, một số dự án Layer 2 đang bắt đầu phát triển các Layer 3 phụ thuộc vào Layer 2. Điều này có thể khiến các giải pháp Layer 2 trở thành nền tảng cơ bản cho các blockchain khác, mở rộng khả năng và chức năng của chúng.

Nếu các giải pháp Layer 2 đạt được một cộng đồng đủ mạnh, họ có thể tự tạo ra các validator riêng của mình và cho phép người dùng stake token để trở thành validator, giúp xác thực giao dịch và trở thành một blockchain độc lập (Layer 1). Việc phát triển blockchain theo mô hình Modular Blockchain, nơi mỗi tác vụ (như xác thực giao dịch, đảm bảo tính sẵn có dữ liệu) được các blockchain riêng biệt đảm nhiệm, cũng làm tăng khả năng Layer 2 trở thành Layer 1 trong tương lai.

Dự án Layer 2 tạo ra doanh thu như thế nào?

Các dự án Layer 2 kiếm tiền chủ yếu từ phí giao dịch. Khi người dùng thực hiện giao dịch trên Layer 2, họ phải trả một khoản phí giao dịch, một phần của phí này sẽ được chuyển đến Layer 1 và sequencer để xác thực giao dịch. Phần còn lại sẽ được trả cho dự án Layer 2. Lợi nhuận của các dự án Layer 2 tỷ lệ thuận với số lượng giao dịch được thực hiện trên nền tảng của họ – càng nhiều giao dịch, dự án càng thu được nhiều lợi nhuận.

Ví dụ, theo dữ liệu vào tháng 4/2024, Base (một dự án Layer 2) đã tạo ra gần 21 triệu USD lợi nhuận trong một tháng, tiếp theo là Linea với 4.8 triệu USD và Scroll với 3.59 triệu USD. Những con số này cho thấy dòng tiền đang ngày càng tăng lên trong hệ sinh thái Layer 2.

Vì sao token của Layer 2 không được sử dụng để trả phí gas nhưng lại có giá trị cao?

Token của các dự án Layer 2 thường không được sử dụng để trả phí gas, nhưng chúng lại có giá trị cao nhờ vào cơ chế quản trị đặc biệt. Các Layer 2 thường hoạt động theo mô hình quản trị phi tập trung, trong đó những người nắm giữ một lượng lớn token có ảnh hưởng lớn đến quyết định và hoạt động của hệ sinh thái.

Ví dụ, vào cuối năm 2023, Arbitrum đã đề xuất tăng thêm 21.4 triệu ARB token để thưởng cho các dự án tham gia chương trình Short-Term Incentive Program (STIP). Để nhận thưởng, các dự án cần được những người nắm giữ ARB biểu quyết ủng hộ. Lượng token ARB càng nhiều, quyền biểu quyết càng cao.

Ngoài ra, trong tháng 10/2023, tổng cộng 29 dự án đã nhận được 49.6 triệu ARB từ Arbitrum Foundation, trong đó nền tảng GMX nhận được khoản thưởng lớn nhất. Điều này cho thấy giá trị của token Layer 2 chủ yếu đến từ ảnh hưởng và quyền biểu quyết trong các quyết định hệ sinh thái, thay vì sử dụng trực tiếp cho phí giao dịch.

Điểm yếu của Layer 2 là gì?

Mặc dù Layer 2 mang lại nhiều lợi ích như chi phí giao dịch thấp và tốc độ cao, nhưng nó cũng có một số điểm yếu cần lưu ý:

• Tính tập trung: Một trong những vấn đề lớn nhất của Layer 2 là tính phi tập trung, vốn là đặc điểm quan trọng của blockchain. Hầu hết các sequencer (thành phần chịu trách nhiệm sắp xếp giao dịch trên Layer 2 và gửi chúng lên Layer 1) hoạt động theo mô hình tập trung. Điều này có nghĩa là chúng thường chỉ do một tổ chức duy nhất điều hành, làm giảm tính phi tập trung vốn có của blockchain.
• Nguy cơ bảo mật: Các sequencer tập trung có thể dễ dàng trở thành mục tiêu tấn công. Nếu hệ thống sequencer bị tấn công hoặc bị kiểm soát, dữ liệu giao dịch có thể bị thay đổi hoặc bị tấn công bởi các yếu tố như MEV (Maximal Extractable Value). Điều này tiềm ẩn nguy cơ mất mát tài sản của người dùng.
• Phức tạp về kỹ thuật: Các giải pháp Layer 2 thường có độ phức tạp cao về kỹ thuật. Điều này có thể khiến chúng phụ thuộc vào các bên xác minh dữ liệu bên ngoài và có nguy cơ bị kiểm duyệt hoặc thay đổi dữ liệu.

Layer 2 đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao khả năng mở rộng và hiệu suất của các blockchain Layer 1 như Ethereum, Bitcoin và BNB Chain. Các giải pháp này giúp giảm chi phí giao dịch và tăng tốc độ xử lý, từ đó cải thiện trải nghiệm người dùng. Tuy nhiên, Layer 2 cũng không thiếu những thách thức, bao gồm vấn đề tính tập trung, nguy cơ bảo mật và độ phức tạp kỹ thuật.

Dù vậy, sự phát triển của các dự án Layer 2 như Arbitrum, Optimism hay Base cho thấy rằng chúng đang ngày càng có ảnh hưởng lớn và mở ra cơ hội phát triển trong tương lai. Những giải pháp này sẽ tiếp tục phát huy vai trò quan trọng trong hệ sinh thái blockchain, đặc biệt trong bối cảnh các blockchain Layer 1 như Ethereum vẫn cần hỗ trợ Layer 2 để cải thiện hiệu suất và giữ chân người dùng.