Trong blockchain, Layer 2 là giải pháp mở rộng mạng lưới để cải thiện hiệu suất giao dịch mà không làm ảnh hưởng đến tính bảo mật của Layer 1 (chuỗi chính). Đây là một công nghệ đang được sử dụng rộng rãi để giải quyết vấn đề tắc nghẽn và phí giao dịch cao trên các blockchain như Ethereum. Layer 2 hoạt động bằng cách di chuyển một phần lớn các giao dịch khỏi mạng chính và xử lý chúng trên các mạng phụ, giúp giảm tải cho Layer 1, tăng tốc độ giao dịch và tối ưu hóa chi phí. Để hiểu rõ hơn, mời bạn đọc cùng Tin Tức Công Nghệ 360 tìm hiểu về Layer 2 là gì và nó khác biệt với Layer 1 như thế nào.
Tổng quan về Layer 2 (L2)
Layer 2 là gì?
Layer 2 (L2) là thuật ngữ chỉ các giải pháp mở rộng được phát triển trên nền tảng của Layer 1 (L1) – là các blockchain chính như Ethereum, Bitcoin, hay BNB Chain. Các giải pháp này kế thừa các đặc tính và bảo mật của Layer 1 nhưng được thiết kế để cải thiện khả năng mở rộng và hiệu suất giao dịch của blockchain.
Khác với suy nghĩ phổ biến, Layer 2 không chỉ dành riêng cho Ethereum, mà có thể được triển khai trên bất kỳ blockchain nào muốn mở rộng quy mô hoạt động. Ví dụ, Bitcoin có Lightning Network giúp tăng tốc độ giao dịch, trong khi cộng đồng BNB Chain và các blockchain khác như Polygon hay Avalanche cũng đang nghiên cứu và phát triển các giải pháp Layer 2 của riêng mình.
Vì sao Layer 2 cần thiết?
Mặc dù Ethereum đã đạt được thành công lớn với giá trị tài sản khóa (TVL) và sự phát triển mạnh mẽ của hệ sinh thái, nhưng mạng Ethereum vẫn gặp phải một số vấn đề lớn, đặc biệt là về phí giao dịch cao và tắc nghẽn mạng lưới khi lượng giao dịch tăng đột biến. Điều này tạo ra một nhu cầu lớn cho các giải pháp mở rộng để giúp Ethereum và các blockchain khác có thể xử lý lượng giao dịch cao mà không làm giảm trải nghiệm người dùng.
Không chỉ Ethereum, nhiều blockchain như Bitcoin cũng gặp phải giới hạn trong khả năng xử lý giao dịch. Bitcoin chỉ có thể xử lý khoảng 7 giao dịch mỗi giây, và ngay cả các blockchain lớn khác như BNB Chain hay Polygon cũng thường xuyên bị tắc nghẽn trong thời gian cao điểm.
Lợi ích của Layer 2
- Tăng khả năng xử lý giao dịch: Layer 2 giúp giảm tải cho các blockchain Layer 1 bằng cách chuyển các giao dịch sang các giải pháp phụ, từ đó tăng tốc độ và khả năng xử lý giao dịch mà không làm giảm hiệu suất của mạng lưới chính.
- Giảm phí gas: Các giải pháp Layer 2 thường sử dụng cơ chế “gói” nhiều giao dịch thành một giao dịch duy nhất, giúp giảm phí giao dịch và làm cho việc sử dụng blockchain trở nên tiết kiệm hơn, dễ tiếp cận hơn với người dùng.
- Không đánh đổi bảo mật và phi tập trung: Một trong những lý do Layer 2 trở thành lựa chọn phổ biến là nó không yêu cầu người dùng phải hy sinh các đặc tính quan trọng như bảo mật và phi tập trung. Layer 2 có thể cung cấp khả năng mở rộng mà vẫn đảm bảo sự bảo mật và tính phân tán của mạng blockchain.
- Phát triển mạng lưới chuyên dụng: Mỗi giải pháp Layer 2 có thể được tối ưu hóa và phát triển phù hợp với nhu cầu cụ thể của từng blockchain, giúp các dự án phát triển trên nền tảng này có thể mở rộng quy mô mà không gặp phải các vấn đề tắc nghẽn hay phí giao dịch cao.
Bối cảnh hiện tại của Layer 2
Layer 2 (L2) là một giải pháp mở rộng giúp cải thiện khả năng xử lý giao dịch và tối ưu hiệu suất cho các blockchain Layer 1 (L1). Tuy nhiên, Layer 2 chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi được xây dựng trên một blockchain L1 đủ mạnh và có cộng đồng người dùng đông đảo. Việc phát triển Layer 2 cho một blockchain L1 không có người dùng sẽ không có giá trị thực tiễn, giống như giải quyết một bài toán không tồn tại.
Layer 2 chỉ thực sự cần thiết khi Layer 1 thu hút được giá trị
Layer 2 không thể phát huy hết tiềm năng nếu không có nền tảng vững chắc từ Layer 1. Để xác định liệu một giải pháp Layer 2 có thực sự mang lại tiềm năng hay không, cần phải phân tích tình trạng hiện tại của Layer 1 mà giải pháp đó đang phát triển. Nếu Layer 1 không có người dùng và không thu hút được giá trị, Layer 2 cũng sẽ không có cơ hội thành công.
Layer 1 không hỗ trợ smart contract
Một trong những ví dụ điển hình là Bitcoin, nền tảng không hỗ trợ smart contract. Để giải quyết bài toán mở rộng, Lightning Network được phát triển như một giải pháp Layer 2 cho Bitcoin. Lightning Network sử dụng cơ chế payment channels (kênh thanh toán), giúp tăng khả năng xử lý giao dịch của Bitcoin lên rất cao. Mỗi kênh thanh toán có thể xử lý từ 250-500 giao dịch mỗi giây và số lượng kênh trong mạng lưới là không giới hạn.
Tuy nhiên, dù lý thuyết có thể xử lý từ 20 đến 40 triệu giao dịch mỗi giây, bài toán thực tế của Lightning Network hiện tại là làm sao để phổ cập việc sử dụng Bitcoin làm phương thức thanh toán trên quy mô lớn. Nếu không được chấp nhận rộng rãi, Lightning Network sẽ mất đi giá trị và Bitcoin sẽ lại đối mặt với vấn đề về khả năng mở rộng.
Layer 1 hỗ trợ smart contract và các giải pháp Layer 2 hiện tại
Các blockchain Layer 1 hỗ trợ smart contract, như Ethereum, đã chứng minh được giá trị thực tiễn và là nền tảng dẫn đầu trong việc phát triển giải pháp Layer 2. Ethereum hiện đang dẫn đầu về TVL (Tổng giá trị tài sản khóa) và các giải pháp Layer 2 của Ethereum, như Arbitrum và Optimism, cũng đang phát triển mạnh mẽ. Với vị thế là người tiên phong, Ethereum có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của các blockchain khác.
Hiện tại, các blockchain như BNB Chain cũng đang tìm kiếm giải pháp Layer 2, ví dụ như việc phát triển zk-Rollup và sidechain để tăng cường khả năng mở rộng và phục vụ các mục đích riêng biệt. Điều này thể hiện sự quan tâm và nhu cầu mạnh mẽ đối với Layer 2 không chỉ trên Ethereum mà còn trên các blockchain khác.
Các giải pháp Layer 2 phổ biến
- zk-Rollups: zk-Rollups là một trong những giải pháp Layer 2 ưu việt, với khả năng xử lý nhiều giao dịch trên Ethereum mà không ảnh hưởng đến tính bảo mật và phân quyền của mạng lưới. Tuy nhiên, zk-Rollups có độ khó kỹ thuật cao, và các dự án sử dụng zk-Rollups vẫn chưa hỗ trợ EVM (Ethereum Virtual Machine), điều này khiến việc tiếp cận một lượng lớn người dùng trở nên khó khăn. Một số dự án nổi bật như dYdX, Loopring, và zkSync đang triển khai zk-Rollups. zkSync đã ra mắt zkEVM (zk-Rollups hỗ trợ EVM) vào cuối năm 2022, mở ra khả năng tương thích tốt hơn với Ethereum.
- Optimistic Rollups: Optimistic Rollups là một giải pháp Layer 2 khác đang thu hút rất nhiều sự chú ý và giá trị. Các dự án nổi bật sử dụng Optimistic Rollups gồm Arbitrum và Optimism. Arbitrum hiện là giải pháp Layer 2 hàng đầu với hệ sinh thái phát triển mạnh mẽ và nhiều dự án tham gia. Arbitrum sử dụng công nghệ Optimistic Rollups và sẽ nâng cấp lên Arbitrum Nitro trong tương lai để cải thiện hiệu suất nền tảng. Optimism cũng là một giải pháp Layer 2 sử dụng Optimistic Rollups, thu hút được sự tham gia của nhiều dự án và đang phát triển mạnh mẽ.
Dự phóng về Layer 2
Với sự tập trung vào giải pháp Rollup từ Ethereum và sự phát triển mạnh mẽ của các giải pháp Layer 2 hiện tại, có thể dự đoán rằng Rollup sẽ chiếm ưu thế trong thị trường blockchain trong tương lai. Các dự án tiên phong trong lĩnh vực này, nếu duy trì được thị phần và tiếp tục phát triển, sẽ tạo động lực cho các Layer 2 mới sử dụng cả hai giải pháp Optimistic Rollups và zk-Rollups tham gia cuộc đua. Điều này sẽ tạo ra nhiều cơ hội lợi nhuận mới và thu hút dòng tiền đầu tư, thúc đẩy sự phát triển của thị trường.
Layer 2 không chỉ dành riêng cho Ethereum
Mặc dù Ethereum đang đi đầu trong việc triển khai các giải pháp Layer 2, nhưng các giải pháp này không nhất thiết phải chỉ có trên Ethereum. Layer 2 có thể được phát triển trên bất kỳ nền tảng Layer 1 nào như BNB Chain, Solana, Polygon và nhiều blockchain khác. Tuy nhiên, bản chất của Layer 2 là mở rộng khả năng của Layer 1, vì vậy, chỉ những Layer 1 thu hút được giá trị thực sự mới có thể phát triển Layer 2 bền vững.
Mặc dù các Layer 1 khác có thể “theo trend” và tạo ra Layer 2 hoặc token liên quan, người dùng cần phải đánh giá kỹ lưỡng các rủi ro khi tham gia vào các dự án này, bởi không phải tất cả các nền tảng đều có khả năng duy trì sự phát triển bền vững trong dài hạn.
Tầm quan trọng của Cross-chain Bridge
Khi Layer 2 ngày càng phát triển và tạo ra nhiều cơ hội mới, nhu cầu sử dụng cross-chain bridges (cầu nối giữa các blockchain) sẽ ngày càng tăng. Những Layer 2 mới giúp mở rộng khả năng của các blockchain gốc, nhưng chúng cũng cần kết nối với nhau để tạo ra một hệ sinh thái rộng lớn và linh hoạt hơn. Các dự án có chiến lược hoạt động và tiếp cận thị trường tốt sẽ có lợi thế lớn trong việc cung cấp dịch vụ cầu nối giữa các blockchain.
Rủi ro bảo mật với Cross-chain Bridge
Tuy nhiên, các cross-chain bridges hiện tại đang gặp phải vấn đề nghiêm trọng về bảo mật. Các cầu nối này đã trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công, dẫn đến những vụ hack với thiệt hại lớn về tài sản của người dùng. Những vụ hack này sẽ vẫn tiếp tục là vấn đề trong tương lai nếu không có các biện pháp bảo mật mạnh mẽ hơn. Chính vì vậy, các dự án phát triển cross-chain bridge cần đặc biệt chú trọng đến việc bảo vệ người dùng và tài sản của họ.
Layer 2 đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề phí giao dịch cao của các blockchain như Ethereum và Bitcoin. Các giải pháp như zk-Rollups và Optimistic Rollups đang phát triển mạnh mẽ, mở ra cơ hội mới cho ngành blockchain. Tuy nhiên, người dùng cần thận trọng với các dự án Layer 2 và chú ý đến các rủi ro bảo mật, đặc biệt là khi sử dụng cross-chain bridges. Layer 2 không chỉ là xu hướng của Ethereum mà còn của nhiều blockchain khác, tạo ra cơ hội đầu tư và phát triển mạnh mẽ trong tương lai.
