Hiện nay, với sự phát triển nhanh chóng của ngành công nghệ và thị trường Bitcoin đang đối mặt với vấn đề tắc nghẽn, chi phí giao dịch cao, câu hỏi đặt ra liệu các nhà đầu tư có thực sự cần Bitcoin Layer 2 trở nên ngày càng quan trọng. Bitcoin Layer 2, với các giải pháp như Lightning Network, hứa hẹn mang lại tốc độ giao dịch nhanh hơn, chi phí thấp hơn và khả năng mở rộng vượt trội so với mạng lưới chính. Bài viết này Tin Tức Công Nghệ 360 sẽ phân tích các yếu tố ảnh hưởng và làm rõ liệu Bitcoin Layer 2 có thực sự cần thiết đối với sự phát triển của Bitcoin và cộng đồng đầu tư.
Mục lục
Bitcoin Layer 2 là gì?
Bitcoin Layer 2 (L2) là các mạng lưới được xây dựng trên blockchain Bitcoin, nhằm mục đích tăng cường khả năng mở rộng, cải thiện tốc độ giao dịch và giảm phí giao dịch trên mạng lưới Bitcoin. Tương tự như các giải pháp Layer 2 trên mạng Ethereum, các giải pháp Bitcoin Layer 2 giúp giải quyết các vấn đề về tắc nghẽn và chi phí cao mà mạng chính của Bitcoin gặp phải. Các mạng L2 này cũng cung cấp khả năng hỗ trợ các hợp đồng thông minh (smart contract), vốn là tính năng chủ yếu của các blockchain khác như Ethereum.
Bitcoin Layer 2 (L2) đề cập đến các nhóm dự án được phát triển trên lớp cơ sở (base layer) của Bitcoin nhằm mở rộng khả năng xử lý giao dịch và tăng cường khả năng tương tác với các smart contract, đồng thời giải quyết các vấn đề về tắc nghẽn mạng và chi phí giao dịch cao.
Các giải pháp mở rộng Bitcoin qua các năm:
- Lightning Network (2016) với giải pháp State Channels: Lightning Network, được ra đời vào năm 2016, là một trong những giải pháp mở rộng đầu tiên và quan trọng nhất cho Bitcoin. Lightning Network sử dụng công nghệ state channels để cho phép các giao dịch diễn ra ngoài chuỗi chính của Bitcoin, giúp giảm tắc nghẽn và giảm chi phí giao dịch.
- RGB (2017) với giải pháp client-side validation: RGB là một dự án giúp Bitcoin có thể hỗ trợ các hợp đồng thông minh và tài sản tùy chỉnh. RGB sử dụng một cơ chế gọi là client-side validation để đảm bảo rằng người dùng có thể xác minh và tương tác với các tài sản này mà không cần phải dựa vào sự xác nhận của các nút trong mạng Bitcoin.
- Nâng cấp Segwit (2017): Segregated Witness (SegWit) là một cải tiến lớn cho Bitcoin, giúp giảm kích thước của mỗi giao dịch bằng cách tách phần chữ ký (witness) khỏi giao dịch chính. Điều này làm giảm tắc nghẽn và cải thiện hiệu suất của mạng Bitcoin mà không thay đổi bản chất của chuỗi
- Nâng cấp Taproot (2021): Taproot là một trong những nâng cấp quan trọng của Bitcoin, giúp cải thiện hiệu suất, bảo mật và tính linh hoạt của Bitcoin. Taproot cho phép các hợp đồng thông minh trở nên phức tạp hơn, nhưng với chi phí thấp hơn.
Sự phát triển của lớp cơ sở hạ tầng Bitcoin theo thời gian
Sự phát triển liên tục của các giải pháp mở rộng Bitcoin Layer 2 cho thấy nỗ lực không ngừng trong việc làm cho Bitcoin trở thành một hệ thống thanh toán toàn cầu mạnh mẽ và hiệu quả hơn. Những giải pháp này đã giúp Bitcoin xử lý lượng giao dịch lớn hơn, cải thiện khả năng mở rộng và giảm chi phí giao dịch, đồng thời vẫn duy trì tính bảo mật và phi tập trung.
Các giải pháp mở rộng Bitcoin Layer 2 hiện nay tập trung vào hai nhóm chính: Rollups và Sidechains.
- Rollups: Đây là các giải pháp mở rộng được triển khai ngoài chuỗi nhưng vẫn duy trì bảo mật bằng cách đưa dữ liệu về chuỗi chính khi cần thiết. Rollups có thể giúp tăng cường khả năng mở rộng của Bitcoin mà không cần phải thay đổi các đặc tính cơ bản của mạng lưới. Các Rollups bao gồm các công nghệ như Optimistic Rollups và ZK-Rollups.
- Sidechains: Đây là các chuỗi khối riêng biệt kết nối với Bitcoin, cho phép các giao dịch được thực hiện độc lập với mạng lưới chính. Sidechains có thể giúp triển khai các tính năng mới mà không ảnh hưởng đến bảo mật của mạng Bitcoin, như trong trường hợp của Stacks.
Vì sao Bitcoin Layer 2 cần được ủng hộ
Bitcoin Layer 2 giúp giảm phí giao dịch, thúc đẩy hoạt động trên mạng lưới Bitcoin
Tương tự các blockchain khác, Bitcoin phải đối mặt với vấn đề giữa tính bảo mật, sự phi tập trung và khả năng mở rộng. Khi các giao dịch trên mạng lưới Bitcoin tăng lên, phí giao dịch cũng tăng, gây khó khăn cho người dùng. Đặc biệt, vào năm 2023 và đầu 2024, các xu hướng như Inscriptions, BRC-20s và Rune đã làm phí giao dịch trên Bitcoin tăng mạnh, từ $1.5 vào năm 2022 lên $9 trong năm 2024.
Ethereum đã sử dụng giải pháp Layer 2 (L2) qua các Rollups và cập nhật như Dencun để giảm phí giao dịch tới 90%, giúp mạng Ethereum mở rộng và thu hút nhiều người dùng. Tương tự, Bitcoin cũng cần giải pháp Layer 2 để mở rộng khả năng mạng lưới và giảm phí giao dịch, giúp Bitcoin không bị giới hạn.
Bitcoin Layer 2 sẽ duy trì nền kinh tế bảo mật của mạng lưới
Sau mỗi đợt Halving, phần thưởng khối (block reward) dành cho các thợ đào Bitcoin giảm đi một nửa. Hiện tại, phần lớn doanh thu của các thợ đào đến từ phần thưởng này, chiếm hơn 90% thu nhập của họ. Tuy nhiên, khi phần thưởng giảm dần, các thợ đào có thể sẽ rời bỏ mạng lưới, làm giảm hashrate và gây ra nguy cơ tấn công 51%. Để duy trì nền kinh tế bảo mật, Bitcoin cần tăng trưởng số lượng giao dịch và tạo ra thêm nguồn thu từ phí mạng lưới.
Tiềm năng tăng trưởng của Bitcoin Layer 2 còn rất lớn
Khối lượng giao dịch NFT trên Bitcoin từng chiếm hơn 50% tổng giao dịch trên các chain, cho thấy Bitcoin có cộng đồng người dùng mạnh mẽ. Việc phát triển Layer 2 trên Bitcoin sẽ giúp mở rộng ứng dụng như DeFi, GameFi, đồng thời tận dụng sức mạnh của cộng đồng Bitcoin và danh tiếng của nó.
Mặc dù TVL (Total Value Locked) của các giải pháp Bitcoin Layer 2 hiện nay chỉ đạt khoảng 2 tỷ USD (0.16% vốn hoá của Bitcoin), nhưng nếu con số này đạt 1%, 5% hay 10%, tiềm năng của các dự án Bitcoin Layer 2 có thể đạt tới 5 tỷ USD, 25 tỷ USD và 50 tỷ USD TVL, tương đương với các Layer 2 lớn trên Ethereum.
Vì sao Bitcoin Layer 2 không thực sự cần thiết
Bitcoin nên chỉ là tài sản lưu trữ giá trị
Bitcoin đã được định vị là tài sản lưu trữ giá trị, giống như “vàng kỹ thuật số”. Việc các tổ chức tài chính lớn, sau khi phê duyệt các ETF Bitcoin, coi Bitcoin là một công cụ để đa dạng hóa danh mục đầu tư càng củng cố vị trí này. Việc biến Bitcoin thành nền tảng tính toán hay mở rộng có thể làm thay đổi bản chất và mục đích của Bitcoin. Các blockchain khác như Solana hay Ethereum Layer 2 đã giải quyết vấn đề mở rộng và khả năng tính toán, vì vậy Bitcoin không cần phải thay đổi để trở thành một nền tảng có thể tính toán (programmable).
Phần lớn các dự án không thực sự là Bitcoin Layer 2 đúng nghĩa
Các giải pháp Bitcoin Layer 2 hiện nay tập trung vào hai hướng chính: Rollup và Sidechain. Tuy nhiên, nhiều giải pháp này không đáp ứng được các yêu cầu của một Layer 2 đúng nghĩa, vì không thể cải thiện khả năng mở rộng mà không đánh đổi sự bảo mật và phi tập trung của Bitcoin.
- Sidechain giúp tăng thông lượng nhưng yêu cầu người dùng phải chấp nhận rủi ro với cầu nối giữa các sidechain này.
- Rollups được xem là giải pháp Layer 2 tiềm năng nhất, nhưng hiện tại vẫn chưa có giải pháp nào đạt được các yếu tố quan trọng như khả năng rút tài sản từ Bitcoin mà không cần tin tưởng (unilateral exits), lưu trữ dữ liệu trên Bitcoin hoặc thực thi trạng thái trên Bitcoin Layer 1.
Ngoài ra, khả năng lưu trữ và xác thực dữ liệu trên Bitcoin hiện bị giới hạn bởi blockspace (khoảng trống trong khối của Bitcoin), khiến việc xác thực dữ liệu trở nên khó khăn. Vì vậy, mặc dù các giải pháp như BitVM đang được thử nghiệm, nhưng cần ít nhất một năm nữa để có thể áp dụng rộng rãi.
Bitcoin Layer 2 đang trở thành một phần không thể thiếu trong việc giải quyết các vấn đề tắc nghẽn và chi phí giao dịch cao trên mạng lưới Bitcoin, đặc biệt trong bối cảnh sự phát triển của các ứng dụng tài chính phi tập trung (DeFi) và các xu hướng mới như NFT. Các giải pháp như Lightning Network và Sidechains cho thấy tiềm năng lớn trong việc mở rộng Bitcoin, giúp cải thiện tốc độ giao dịch và thu hút nhiều người dùng hơn. Tuy nhiên, việc áp dụng các giải pháp này vẫn còn nhiều thách thức, nhất là về vấn đề bảo mật và khả năng tương thích với mạng chính của Bitcoin. Dù vậy, nếu được triển khai hiệu quả, Bitcoin Layer 2 có thể mang lại những thay đổi đáng kể, giúp Bitcoin không chỉ duy trì vai trò là tài sản lưu trữ giá trị mà còn phát triển mạnh mẽ hơn trong các lĩnh vực ứng dụng khác.
